Ахтыылар
Ийэлээх Аҕам үлэҕэ үөрэппиттэрэ
Мин кыра сылдьан өйдүүрбүнэн төрөппүттэрим сарсыарда турарбар үлэлэригэр барбыт буолаллара, онон ыал кыра оҕото буолан эдьиийдэрим, убайдарым көрүүлэригэр сылдьыбытым. Өйдүүбүн киэһээ аайы Аҕабыт кэлэрин кэтэһэн сороҕор хойутуу киэһээҥҥи аһылык буолара, онно Аҕабыт ким хас сыананы ылбытын, тугу гыммытын ыйыталаһар буолара. Кыһынын киэһээ кэллэҕинэ хаатыҥкатын, болтооһой саппыкытын устарыгар дьэ ону тардыалаһыы буолара. Тобус-толору хаар киирбит атаҕын таҥаһа уһуллуо баара дуо..., ону Аҕам күлэ-күлэ “чэ кытаат, тардан ис” диэн киксэрэн биэрэрэ. Ол атах таҥаһа уһуллуннаҕына үөрүү-көтүү бөҕө буоларым, Аҕам көтөҕөн ылан сыллаан ылара. Сөҕөбүн ээ, оннук сылдьан хаһан да ыарыйдым диэн биир да тылы истибэтэҕим.
Кэнники улаатыыбыт саҕана бэһис-алтыс кылаастарга кыһынын каникул кэмигэр чугас эҥэр от анньа барарыгар “хатааһылыы барсаҕыт дуо?” диэтэҕинэ дьэ биһиги үөрүүнү кытта барсарбыт. Онно сылдьан туһаҕы, хапкааны хайдах иитэри көрдөрөрө, үөрэтэрэ, туоһапка саанан сыал да ыттарара. Эрдэ ииппит туһахтарыттан куобах ылан биһиги үөрүүбүт үксүүрэ. Оннук сороҕор тыраахтар да өрөмүөнүгэр илдьэ киирэрэ, билигин санаатахха техникаҕа оччолортон сыһыарбыт эбит.
Ийэм ыанньыксыт буолан оҕо сааһым сайылыкка ааспыта, бастаан “Бырыы” сайылыгар, онтон Ийэм бочуоттаах сынньалаҥҥа баран ыанньыксыттаан уурайан, ньиирэй көрөр оҕолорго наставник буолбутун кэннэ “Таатта” сайылыгар сайын аайы тахсарбыт, онно Аҕам тыраахтарынан көһөрөн таһаарара.
Онтон кэлин Ийэм уурайбытын кэннэ алтыс-сэттис кылаастарга Федосеева Мария Михайловна (эдьиий Мааса) наставниктаах убайбынаан Шестаков Өлүөсүктүүн ньиирэй көрөөччүлэр буолбуппут. Ийэм барахсан кэнники кэпсиир этэ “биир күн “Бырыыга” сайылаан олорон ыанньыксыт оҕолор Дириҥҥэ индиискэй киинэ көрө барбыттарыгар иккиэн эрэ хонон турбуппут, онно куттаммыппыан” - диирэ, туохтан куттаммытын мин да ыйыппатаҕым, Ийэм да кэпсээбэт этэ. Оннук курдук түгэн “Таатта” сайылыгар эмиэ буолбуттаах, оҕолор бары ньиирэйдэрин киэһээҥҥи аһылыктарын аһатан баран дэриэбинэҕэ киинэ көрө баран хаалбыттара, киинэ кэнниттэн кэлиэхтээх этилэр да, биир да оҕо кэлбэтэҕэ, ол иһин сарсыҥҥы күнүгэр мөҕүллэн турардаахтар, онтон ыла уочаратынан барар-кэлэр буолбуттара. Ийэм киэһээ аайы остуоруйа кэпсиир буолара, саамай сөбүлээн истэрим “Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин” этэ. Кэлин кырдьан олорон “Чэ аны Бэйбэрикээҥҥин Эн миэхэ кэпсээ эрэ” – диирэ.
Совхоз ыһыллыбытын кэннэ паай үллэстии буолбута, онно үллэстиигэ Аҕам ДТ тыраахтарын бэйэтигэр биэрбиттэрэ, ол тыраахтарын олох сааһырыар диэри сүүрдүбүтэ, билигин да сүүрэр кыахтаах турар. Ол кэмҥэ бииргэ үлэлээбит механизатор уолаттара Иванов Афанасий Афанасьевич “Хаарчаан” салайыытынан хас да ыал түмсэн бааһынай хааасытыба тэриммиттэрэ.
Мин ахсыс кылааһы бүтэрбит сылбыттан Аҕабын кытта окко үлэлэспитим, онно оттооһун мындырдарыгар, - бугулу хайдах оҥордоххо ардах хотуппатын, от түстээһинин, хаастааһын хайдах уурулларын, хотуур таптайыытын, сытыылааһынын, от охсуутун уонна да атыттары көрдөрбүтэ, үөрэппитэ.
Ийэлээх, Аҕабыт батыһыннара сылдьан үлэ хайа баҕар уустуктарыгар үөрэппиттэрэ-такайбыттара билигин олохпутугар туттарбытыгар туһалыыра элбэх.
Ийэм Анна Андреевна “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээл кавалера, “Саха АССР чулуу ыанньыксыта”, “Хоптоҕо нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо”, “Үлэ бэтэрээнэ”, Аҕам Семен Егорович “Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ”, “Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын бочуоттаах бэтэрээнэ”, “Үлэ бэтэрээнэ” уонна да атын наҕараадалара төрөппүттэрбит “Эрэлик Эристиин” колхозка, совхозка үрдүк таһаарыылахтык, ситиһиилээхтик үлэлээбит үлэлэрин түмүгэ, сыанабыла буоларынан киэн туттабыт!
Элбэх оҕо Ийэтэ, Аҕата, элбэх сиэн, хос сиэн Эбээтэ, Эһээтэ, куруук саныыбыт, ахтабыт, суохтуубут.
Ахтыыны суруйдум кыра уоллара Афанасий Семенович Сидоров, Дириҥ бөһүөлэгэ, кулун тутар 2023 сыл.